INTERVIEW - Eva Illouz: "In plaats van samen te strijden voor vrede, heeft progressief links gekozen voor het pad van haat. Dit is een tragedie."

Mevrouw Illouz, na 7 oktober was u teleurgesteld over de vele linkse intellectuelen die aarzelden om het bloedbad van Hamas te veroordelen. U hebt publiekelijk met hen afgerekend en gesproken over verraad. Hoe kijkt u daar vandaag de dag tegenaan?

7 oktober markeerde een breuk binnen links. Tegenwoordig zijn er twee linkse stromingen. De ene heeft antizionisme en de oorlog in Gaza tot het belangrijkste speerpunt van haar identiteit en strijd gemaakt. Ze leeft in een bizarre, permanente obsessie met Israël. Er is een andere linkse stroming, waartoe ik behoor, voor wie Israël een gebrekkig land is, maar zeker niet slechter dan vele andere.

Hoe definieert u uw linkerzijde?

Links van mij kan men tegelijkertijd de bezetting van Palestijnse gebieden en antisemitisme bestrijden. Links waar ik in geloof, wil het bestaansrecht van Israël, het recht op zelfverdediging in geval van een aanval, het recht om antisemitisme te bestrijden en het recht op zelfbeschikking van de Palestijnen beschermen. Links is naar mijn mening niet langer links. Het is iets anders, meer een religieuze en irrationele sekte.

Op het Glastonbury Festival scandeerde de menigte een paar dagen geleden "Dood, dood, dood aan de IDF", aangemoedigd door zanger Bob Vylan. Pro-Palestijnse demonstraties gaan meestal over haat jegens Israël. Voedt de korte oorlog met Iran de vijandigheid jegens Joden?

Het is aannemelijk. De alliantie tussen de Verenigde Staten en Israël is een rode lap op de antikoloniale linkerzijde. Zoals de Iraanse mullahs zouden zeggen: de alliantie van de Grote en de Kleine Satan. Sinds het bloedbad van Hamas is Israël de criminele entiteit, en de Joden moeten de prijs betalen voor hun associatie met Israël. Net zoals Joden in het verleden a priori schuldig waren en een ontologische schuld moesten dragen, is Israël nu ook a priori schuldig en dus onrechtmatig.

De Amerikaanse Congreslid Rashida Tlaib, een Democraat, noemde Netanyahu een "oorlogsmisdadiger" vanwege zijn aanvallen op Iran en de Israëlische regering een "schurkenregime vol genociden". Ze repte met geen woord over het dictatoriale regime in Teheran. Hoe wijdverbreid is zo'n houding?

Antikoloniaal links ziet het Iraanse regime van ayatollah Khomeini als een reactie op het Amerikaanse imperialisme dat eraan voorafging. De sjah, tegen wie de islamistische staatsgreep gericht was, wordt gezien als een marionet van de Amerikanen. Veel mensen denken: als je de vijand van mijn vijand bent, ben je mijn vriend. Maar de vijand van jouw vijand kan ook jouw vijand blijven. En ze kunnen zelfs een nog ergere vijand worden.

De terroristische staat wordt verheerlijkt?

De oorlog in Gaza is een metafoor geworden voor het kwaad in de wereld. Als Iran wordt gezien als een steunpilaar voor de Palestijnen, is de aard van het Iraanse regime vrijwel irrelevant. Iran heeft alleen al in 2024 900 mensen geëxecuteerd voor onschuldige vergrijpen zoals drugsgebruik. Dit regime onderdrukt vrouwen als geen ander. In zekere zin onderstreept de reactie van postkoloniaal links op Iran alleen maar de gevangenschap in een blindheid die de geschiedenis zich zal herinneren.

Hoe is deze waan ontstaan?

Het Iraanse regime is ontstaan ​​uit een mengeling van religieuze doctrine en marxistische revolutionaire geest. Dit stelde het in staat een verbinding te leggen met links wereldwijd. Al veertig jaar is Iran een meester in het voeren van een geheime ideologische oorlog. Het is erin geslaagd een deel van de wereldbevolking te beïnvloeden via het communistische en anti-imperialistische links. Dit is het resultaat van een succesvolle, agressieve propagandacampagne die Israël afschildert als de enige bron van het kwaad in de wereld.

De universiteiten van Genève en Lausanne hebben hun samenwerkingsprogramma's met de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem beëindigd vanwege de oorlog in Gaza. U heeft jarenlang in Jeruzalem gedoceerd. Wist u hiervan?

Zijn deze twee universiteiten ook gestopt met de samenwerking met Russische of Chinese onderzoekers? Waarschijnlijk niet. Hoe vreemd.

Je klinkt verbijsterd.

Er bestaat een lange traditie van het boycotten van Joden. Waarom zouden we deze traditie dan niet voortzetten tegen een van de kleinste minderheden ter wereld?

Heeft u als Israëli soortgelijke ervaringen in uw onderzoeksomgeving?

Aan de École des hautes études, waar ik lesgeef, heb ik vijandigheid gevoeld. Mensen die geloven dat ze zowel empirische als morele waarheid bezitten, voelen zich daartoe gerechtigd. Ze doen dit vooral graag tegenover mensen die ook links zijn, maar linkse mensen zoals zij in twijfel trekken. Veel mensen steunen me echter ook, maar ze zeggen dat niet openlijk. Er heerst angst om zich in de academische wereld uit te spreken. Dat is verontrustend. Ik publiceer binnenkort twee boeken over dit onderwerp. Antisemitisme, en hoe hardnekkig het is, is fascinerend voor sociologen.

De oorlog in Gaza heeft tot nu toe veel Palestijnse burgerslachtoffers geëist. Hamas houdt nog steeds 56 Israëlische gijzelaars vast. Zelfs Europese landen zijn minder terughoudend in hun kritiek op Israël. Is er een keerpunt bereikt waarop Israël meer ter verantwoording wordt geroepen?

Deze oorlog moet in de krachtigst mogelijke bewoordingen worden veroordeeld. Ik zou zelfs nog verder willen gaan: het is een criminele oorlog, de omvang van de verwoesting is onvergeeflijk. Toen Netanyahu in maart de wapenstilstand verbrak, zou je kunnen zeggen dat minstens de helft van Hamas was weggevaagd. Israël had een goede positie ingenomen: Syrië was stabiel, Hezbollah was verzwakt, net als Hamas. Dus wat kon het precies bereiken? Je kunt Hamas niet vernietigen zonder de hele bevolking uit te roeien. Sommige Israëlische politici maken er geen geheim van dat ze etnische zuiveringen willen doorvoeren.

Zou u spreken van genocide?

Absoluut niet. Deze term wordt grof misbruikt. Mensen doen alsof er geen andere gruwelijke misdaden, oorlogsmisdaden of etnische zuiveringen in de wereld bestaan. In de Democratische Republiek Congo raken miljoenen mensen ontheemd en worden talloze anderen vermoord. Toch lijkt niemand zich er druk om te maken. Europeanen maken zich alleen zorgen over Joodse oorlogen en misdaden. Er is hier sprake van dubbel racisme: het verschrikkelijke lijden van Afrikanen wordt genegeerd en de wreedheid van Israëlische Joden wordt overdreven.

Dit verandert niets aan het lijden van de Palestijnse burgerbevolking.

Nee. Maar we mogen niet vergeten: Hamas is een genocidale groep; zij zijn deze oorlog begonnen. Ze willen de staat Israël en zijn zeven miljoen Joden van de kaart vegen. Uiteindelijk voeren Israëliërs en Joden oorlogen zoals de rest van de wereld dat doet: als brute, wrede mensen.

Er heerst een sterke zwart-witmentaliteit in dit conflict. Waarom is het zo moeilijk om Hamas, dat Israël wil vernietigen, te veroordelen en tegelijkertijd te veroordelen wat Israël in Gaza doet?

Veel Israëliërs doen beide. Ze veroordelen het disproportionele dodental in Gaza, maar komen ook op voor Israël. Dit heeft geleid tot een scheuring links die nu veel dieper is dan die tussen sociaaldemocratie en communisme. In plaats van samen te strijden voor vrede, heeft progressief links de weg van haat gekozen en zichzelf in diskrediet gebracht. Dit is een tragedie.

Is de wereld de resterende Israëlische gijzelaars in de Gazastrook vergeten?

De wereld? Dat is Netanyahu's verantwoordelijkheid. Maar we moeten ophouden met zoeken naar een schuldige en gewoon alles doen wat we kunnen om vrede te creëren. Stop de oorlog, stop het geweld, denk aan de dag erna, zet diplomatie in, breng de gijzelaars terug en neutraliseer Hamas door hun financiële bronnen, zoals Qatar, af te sluiten.

Is dat realistisch?

Qatar en Iran zijn belangrijke donoren van Hamas. Nu Irans nucleaire arsenaal minstens gedeeltelijk vernietigd is, moeten we enorme druk uitoefenen op Qatar. Hamas' middelen moeten volledig worden uitgeput. Ze hebben hun volk zonder blikken of blozen overgegeven.

Aan de andere kant groeit er in Gaza een generatie op die Israël ziet als een vijand die vernietiging, lijden en dood brengt. Hamas kan zulke mensen, vol haat en wraakgevoelens, gemakkelijk overtuigen van zijn terreur. Moeten we daar bang voor zijn?

Het risico bestaat. Daarom moet er ten eerste een Marshallplan worden opgesteld om de Palestijnen te helpen hun samenleving weer op te bouwen, zowel materieel, cultureel als moreel. Ten tweede moet er een soort denazificatieproces worden uitgevoerd om het antisemitisme dat deze samenleving in zijn greep houdt, uit te roeien. Monitoring is gedurende twee of drie decennia nodig om ervoor te zorgen dat er geen nieuwe tunnels worden gebouwd, geen nieuw militair arsenaal wordt opgebouwd en geen antisemitisme bij kinderen wordt ingeprent. Door hun leefomstandigheden te verbeteren, zullen de Palestijnen worden afgeschrikt van aanvallen en terroriseren van Israël.

Vanwege het hevige militaire conflict met Iran hebben de Israëliërs net weer twee weken in schuilkelders doorgebracht. Hoe uitgeput is de Israëlische samenleving?

De aanslagen van 7 oktober, evenals die vanuit Gaza, Libanon, de Westelijke Jordaanoever en Iran, hebben de interne stabiliteit van Israël ondermijnd en een exodus veroorzaakt. Netanyahu en zijn rechtse religieuze coalitieregering dragen hieraan bij.

Met welke gevolgen?

Veel Israëlische burgers verlaten het land. Dit is vooral een reactie op Netanyahu's gerechtelijke staatsgreep, zijn poging om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht al vóór de oorlog te ondermijnen. Seculiere Israëliërs verliezen ook hun bereidheid om de niet-werkende ultraorthodoxe Joden te financieren die niet eens in het leger dienen. Nu er een oorlogsgebied is met meerdere strijdtonelen en fronten, wordt het voor velen, vooral jonge, gekwalificeerde en hoogopgeleide Israëliërs, nog aannemelijker om elders een nieuw leven op te bouwen. In 2024 emigreerden 80.000 Israëliërs, bijna twee keer zoveel als in 2023.

Je hebt Israël ook verlaten. Je drie zonen studeren in het buitenland. Heb je nog familie of vrienden in Israël?

Ik heb Israël op geen enkele manier verlaten. Ik ben momenteel in Parijs, misschien ga ik morgen terug naar Tel Aviv. Ik heb daar goede vrienden. Iedereen in Israël hoopt dat de situatie nu verandert. Iran heeft een strop, een ring van vuur, om Israël heen gebouwd. De dreiging kwam van alle kanten. Nu kunnen de Israëliërs wat opgelucht ademhalen. Ze bevinden zich in een vreemd moment tussen pure wanhoop en ongelooflijke hoop.

Eva Illouz is socioloog en doceert aan de École des hautes études in Parijs. Haar meest recente boek, "Explosive Moderne", werd uitgegeven door Suhrkamp Verlag.