Salto w Xib'alb'a odkrywa kosmogonię Majów poprzez cyrk

Daniel López Aguilar

Gazeta La Jornada, sobota, 2 sierpnia 2025, s. 2025. 4

„Salto mortal al Xib'alb'a” , spektakl grupy Tránsito Cinco Artes Escénicas, zgłębia kosmogonię Majów poprzez język współczesnego cyrku. Scena nabiera rytualnego charakteru, a ciało działa jak żywy kodeks: każdy akrobatyczny ruch jest symbolem, a każdy skręt echem mitu.

Historia, zaprezentowana w Teatrze Sztuk Narodowego Centrum Sztuki (Cenart), rozpoczyna się od zejścia bliźniaków Hunahpú i Ixbalanqué do podziemnego świata. To podróż pełna przebiegłości, poświęcenia i transformacji.

Zagłębiamy się w archetypy, powiązania między postaciami, tematy takie jak stworzenie, dualizm i śmierć – wyjaśnia Jorge Díaz Mendoza, reżyser produkcji.

Następnie zastanawialiśmy się, jak każde ciało może ucieleśniać symbolikę. Jak upadek może oznaczać odrodzenie.

Jeden z najbardziej uderzających momentów ma miejsce podczas sceny z podwieszonymi włosami: artysta przedstawiający Ixbalana, który wisi za włosy, unosi się, kręci, składa i podnosi ponownie. To fizyczne ryzyko stanowi potężną metaforę.

„Ten skok to nie sztuczka ” – dodała Díaz Mendoza w wywiadzie dla „La Jornada” . „To akt wiary. Stawienie czoła śmierci, by się odrodzić ”.

Spektakl, będący częścią cyklu „Opera to czysta opowieść… podobnie jak teatr i cyrk!”, proponuje niekonwencjonalną narrację. Słowa przeplatają się z obrazami, gestami i rytmem ciała.

Jessica González gra narratorkę, postać inspirowaną Ahk'ij, duchowym przewodnikiem Majów. Jej głos nie tylko opowiada historie, ale także je przywołuje. Swoimi słowami przywołuje działania. Pełni funkcję pomostu między mitem a widzem , podkreślił reżyser. Dzieło nie ma na celu dosłownego zilustrowania fragmentów z Popol Vuh ; zamiast tego dąży do aktywacji ich rezonansu w teraźniejszości.

Scenografia, pomyślana jako przestrzeń symboliczna i daleka od realizmu, prezentuje zmienne terytorium. „Chcieliśmy, aby Xib'alb'a była postrzegana, a nie eksponowana” – skomentował Díaz.

Zaprojektowaliśmy minimalistyczną przestrzeń pełną symboli, w której każda struktura może zostać przekształcona i przybrać inne znaczenia.

Projektant Guillermo Ortiz zaprojektował rekwizyty sceniczne i sprzęt cyrkowy, które wspierają tę fizyczną narrację.

Oświetlenie Édgara Mory i kostiumy Azuceny Galicii tworzą gęstą, tajemniczą atmosferę. Oryginalna muzyka, skomponowana przez Eduardo Martíneza, przeplata dźwięki perkusji, wibrafonów i elektroniki z przedhiszpańskimi rezonatorami. To połączenie tworzy fakturę dźwiękową, która towarzyszy akcji scenicznej i podkreśla jej emocjonalną energię.

Aktorzy „Tránsito Cinco” wcielają się w wiele ról. Wyzwaniem było przekształcenie techniki w środek wyrazu. Kluczem jest emocja, z jaką wykonuje się numer, rytm i intencja. „Akrobatyka musiała przemówić ” – podkreślił Jorge Díaz Mendoza.

„Dramaturgia unika linearnej progresji. Funkcjonuje jak kodeks: fragmenty odsłaniają fragmenty. Gry, ofiary, próby i metamorfozy następują po sobie niczym znaki przywołujące mityczny wszechświat Mezoameryki. Spektakl krąży niczym wizualna ofiara.

Dla Tránsito Cinco współczesny cyrk jest integralnym językiem. Konwersja wyraża zdolność adaptacji. Obrót koła Cyr ucieleśnia ideę wiecznego czasu. Ciało opowiada, jak przedtem kamień czy papier.

Spektakl Salto mortal al Xib'alb'a odbędzie się w ten weekend i zaprezentuje swoje dwa ostatnie spektakle w Cenart Arts Theater (Río Churubusco 79, dzielnica Country Club), 2 i 3 sierpnia o godzinie 13:30.

▲ Wazon z wizerunkiem II , olej. 2023. Zdjęcie dzięki uprzejmości artysty .

Wesołych MacMasterów

Gazeta La Jornada, sobota, 2 sierpnia 2025, s. 2025. 5

Galeria Kultury Espacio w Oaxaca prezentuje prace malarza Demiána Floresa, których otwarcie zbiegło się z otwarciem Muzeum Sztuki Prehiszpańskiej Meksyku im. Rufino Tamayo w Oaxaca 49 lat temu. Dzieła te obejmują 12 litografii starożytnych meksykańskich bożków, nawiązujących do ponad 1000 eksponatów archeologicznych przekazanych przez Tamayo.

Litografie te oparte są na prostych rysunkach niektórych wyrobów ceramicznych z kolekcji, które Tamayo następnie pokrył kolorową bejcą – zauważa Demián. Wiele naczyń znajdujących się w muzeum ma swój własny, niepowtarzalny charakter . W takim stopniu, w jakim zachowana do dziś oryginalna muzeografia naśladuje obrazy Tamayo, kolorowe wnęki muzeum pochłaniają otaczające je kolory , zmieniając w ten sposób nasz sposób patrzenia .

Zafascynowany grafiką Tamayo, Flores „podchwycił ich inspirację, tworząc nieco akademicki, niemal archeologiczny rysunek tych samych naczyń z wizerunkami Zapoteków, zarówno ze stanowiska archeologicznego w Oaxacanie, jak i z Narodowego Muzeum Antropologii. Spośród tych urn pogrzebowych jednym z najbardziej reprezentowanych i istotnych bóstw w panteonie Zapoteków jest Cocijo, bóg piorunów, deszczu, burz, gradu, chmur, mgły i rosy ”. Flores osobiście rysował w obu miejscach.

„Cocijo” to tytuł serii „Flores”, którą artysta rozpoczął ponad trzy lata temu; jej część jest eksponowana w Espacio Cultural de Oaxaca. Obejmuje ona 14 obrazów olejnych w różnych formatach, osiem grafik i jeden obraz ceramiczny. Pod koniec 2023 roku artysta zaprezentował część tych prac na swojej indywidualnej wystawie „A flor de piel” (Kwiat skóry) , najnowszej ekspozycji zorganizowanej przez Galería Casa Lamm.

Flores pracował wcześniej nad postacią Chaaca, majańską wersją Cocijo , dziełem, które nawiązywało dialog z dziełem francuskiego artysty Orlána o tej samej tematyce, wystawionym w 2024 roku w Museo de Arte Popular. Z tego okresu pochodzi seria Cocijo, która wymagała niemal archeologicznej pracy z rysunkami tych dzieł , których wiele ikonograficznych atrybutów nawiązuje do nietoperza, ziemi, nieba, jaguara i węża. Łącząc te wizerunki i tworząc rodzaj palimpsestu – nie wszystkie z nich to wizerunki Cocijo – Flores zdał sobie sprawę, że połączenie tych ikonografii tworzy nowe znaczenia.

Utwórz nowe sygnifikatory

W tym momencie postanowił skierować serię rysunków w stronę malarstwa. To skłoniło go do zastanowienia się nad tym, czym interesowało go malarstwo jako współczesna praktyka artystyczna . Postanowił, że będzie to oznaczało powrót do malarstwa, od jego własnych elementów, jako formy znaczącej . W ten sposób zastąpił te małe, liniowe rysunki formą struktury obrazowej, a linie stały się motywem do rozważań nad malarstwem: jak linia może wyznaczać przestrzeń obrazową .

Według Floresa, „Cocijo” to jego najbardziej malarski cykl, choć patrząc na obrazy, można dostrzec, że to linie budujące pole widzenia . Interesowało go również tworzenie „swego rodzaju antypalimpsestu, jakby rozmontowywał elementy malarstwa – linię, kolor, przestrzeń – aby uzyskać niemal podstawowe formy”.

Część serii można zobaczyć również w mieście Meksyk, ponieważ grafiki powstały w pracowni La Imagen del Rinoceronte w centrum Tlalpan.

Warsztaty, prowadzone przez grafika Humberto Valdeza, są otwarte bezpłatnie dla młodych ludzi, którzy tam pracują i uczą się projektowania graficznego. Codziennie uczestniczy w nich od 50 do 60 młodych osób, zauważa Flores, który stworzył tam portfolio sześciu grafik, a jego egzemplarz przekazał na cele charytatywne, aby zebrane środki mogły wesprzeć zakup materiałów.

Wystawę Cocijo będzie można oglądać do 15 sierpnia w Espacio Cultural de Oaxaca, Crespo 114, Oaxaca City.

Prasa łacińska

Gazeta La Jornada, sobota, 2 sierpnia 2025, s. 2025. 5

Nowy Jork. Metropolitan Museum of Art (Met) ogłosiło, że w jego zbiorach zostanie wystawionych ponad 200 oryginalnych dzieł, w tym rzeźby i artefakty, przedstawiające wizerunki bogów starożytnego Egiptu.

Wystawa Divine Egypt , która rozpocznie się 12 października, przybliży duchowość i sztukę religijną tej odległej, lecz atrakcyjnej i tajemniczej cywilizacji.

Na wystawie zaprezentowane zostaną duchowe przedstawienia tych bóstw w świątyniach, sanktuariach i grobowcach, a także instrumenty, które dały im życie podczas codziennej modlitwy, ustanawiając połączenie między światem realnym a boskim. Prezentowane dzieła obejmują zarówno monumentalne posągi, jak i małe, eleganckie figurki symbolizujące 25 najważniejszych bożków tamtej epoki, w tym boga Horusa z głową sokoła, Sachmet z głową lwa oraz wielkiego stwórcę Egipcjan, Ra, i wielu innych.

Dyrektor wykonawczy muzeum Max Hollein zauważył, że wystawa gromadzi najwspanialsze dzieła sztuki wypożyczone z czołowych instytucji na świecie, w tym Muzeum Sztuk Pięknych w Bostonie, Luwru w Paryżu i Ny Carlsberg Glyptotek w Kopenhadze, choć ponad 140 z tych obiektów należy do samej Metropolitan Museum of Art – dodał.

Galeria podkreśliła, że jednym z jej najważniejszych eksponatów jest wykonany z litego złota posąg boga Amona, który będzie zdobił odtworzoną boską łódź , rodzaj statku, na którym transportowano główne bóstwo świątyni.

Każda sekcja wystawy ma na celu zbadanie sposobów, w jakie królowie i mieszkańcy starożytnego Egiptu rozpoznawali swoich bogów i wchodzili z nimi w interakcje. Dzięki temu wystawa będzie miała okazję zanurzyć się w myśleniu i duchowości jednej z najbardziej trwałych i rozwiniętych cywilizacji w historii.

Jak podsumowała Metropolitan Museum of Art, wystawa podkreśla głębokie poczucie ciągłości i odnowy, z jakim Egipcjanie podchodzili do wielkich tajemnic życia i śmierci, opierając swoje odpowiedzi na wizualnym i symbolicznym bogactwie swojej sztuki religijnej.