Lalki Lelé i Dönxu nie będą już produkowane.

Ricardo Montoya

Korespondent

Gazeta La Jornada, niedziela, 24 sierpnia 2025, s. 20-30. 5

Amealco de Bonfil, Querétaro. Z powodu braku zainteresowania rzemiosłem wśród młodzieży, która uważała je za działalność nieopłacalną, lalki Lelé i Dönxu nie są już produkowane. Produkcja tych lalek ogranicza się głównie do miejscowości San Ildefonso Tultepec w regionie Otomi, w gminie Amealco de Bonfil, na południu stanu Querétaro.

„Młodzi ludzie bardzo tracą zainteresowanie nauką wyrobu lalek” – powiedziała Claudia Santiago, rzemieślniczka z miasta San Ildefonso Tultepec, w wywiadzie dla La Jornada .

Dodała, że ​​zaobserwowała podobną sytuację w innych rodzinach w San Ildefonso Tultepec, gdzie tylko osoby starsze zajmują się tworzeniem lalek i innych wyrobów rzemieślniczych opartych na lalce Lelé i jej odmianie, Dönxu. „Bardzo niewiele rodzin zajmuje się już tworzeniem lalek, ponieważ jest to bardzo pracochłonne i słabo płatne zajęcie”.

Inni rzemieślnicy z San Ildefonso, którzy przyjeżdżają do siedziby gminy Amealco, aby sprzedawać swoje dzieła, stwierdzają, że ich dzieci nie chcą kontynuować tradycji wyrobu lalek i innych wyrobów rzemieślniczych.

▲ Według rzemieślników, tworzenie tych figurek to „bardzo pracochłonna i słabo opłacana praca” i twierdzą, że młodsze pokolenia nie są zainteresowane kontynuowaniem tej tradycji. Zdjęcie: Ricardo Montoya

„Moja córka skończyła liceum i wyjechała do Querétaro szukać pracy, gdzie pracuje jako kelnerka i mówi, że dobrze jej idzie” – powiedziała Avelina, inna rzemieślniczka. „Jako dziecko lubiła mi pomagać, ale z wiekiem przestała to robić”.

Claudia Santiago powiedziała, że ​​zarówno ona, jak i jej siostra nauczyły się tego fachu, gdy miały 10 i 11 lat.

Lalki Lelé (dziecko w języku Hñahñu), które przedstawiają dziewczynki z wielokolorowymi kokardami we włosach, ubrane w tradycyjne stroje, pochodzą pierwotnie z gminy Amealco, a przed laty rzemieślnicy z San Ildefonso stworzyli szmacianą lalkę Dönxu.

Słowo Dönxu w języku Otomi oznacza lalkę, która w przeciwieństwie do Lelé symbolizuje matkę, zawsze stojącą, uśmiechniętą i trzymającą w ramionach dziecko.

Na głównym placu Amealco znajduje się naturalnej wielkości brązowa rzeźba lalki Lelé, która była również prezentowana na niezliczonych muralach ulicznych. Kilka lat temu w centrum Amealco otwarto muzeum poświęcone wyłącznie tej kultowej lalce.

▲ Zdjęcie Chino Lemus

Gazeta La Jornada, niedziela, 24 sierpnia 2025, s. 20-30. 5

Spektakularny kosmos pełen gwiazd, który swoimi kształtami i kolorami przywołuje wspomnienia o postaciach, które napędzały życie kulturalne Oaxaki – artystach, pisarzach, muzykach, historykach i tancerzach – stanowi nową główną kurtynę Teatru Macedonio Alcalá. Płótno zatytułowane Ñúú Nundúva (Oaxaca w języku mixteckim) zostało stworzone przez José Luisa Garcíę, artystę z Oaxaki, którego wybitna kariera trwa już ponad 40 lat.