Loretta Swit, Emmy-winnaar die Houlihan speelde in de tv-serie 'MASH', overleden op 87-jarige leeftijd

NEW YORK -- Loretta Swit, die twee Emmy Awards won voor haar rol als majoor Margaret Houlihan, de veeleisende hoofdverpleegkundige van een chirurgische eenheid achter de linies tijdens de Koreaanse Oorlog in de baanbrekende hitserie "MASH", is overleden. Ze werd 87.

Publicist Harlan Boll meldt dat Swit vrijdag in haar huis in New York City is overleden, waarschijnlijk aan een natuurlijke oorzaak.

Swit en Alan Alda waren de langstzittende castleden van "MASH", dat gebaseerd was op de film van Robert Altman uit 1970, die zelf weer gebaseerd was op een roman van Richard Hooker, het pseudoniem van H. Richard Hornberger.

De CBS-serie werd elf jaar lang uitgezonden, van 1972 tot 1983, en draaide om het leven in het 4077th Mobile Army Surgical Hospital, waaraan de serie zijn naam ontleende. De tweeënhalf uur durende finale op 28 februari 1983 trok meer dan 100 miljoen kijkers, de best bekeken aflevering van een scripted serie ooit.

Rolling Stone plaatste "MASH" op nummer 25 van de beste tv-series aller tijden, terwijl Time Out het op nummer 34 zette. De serie won de Impact Award tijdens de jaarlijkse TV Land Awards van 2009. In 1975 won de serie een Peabody Award "voor de diepgang van de humor en de manier waarop komedie wordt gebruikt om de geest te verheffen en tegelijkertijd een diepzinnige verklaring te geven over de aard van oorlog."

In Altmans film uit 1970 was Houlihan een eendimensionaal personage: een prikkelbare, aan regels gebonden hoofdverpleegster die regelmatig werd gepest door mannelijke collega's, die haar de bijnaam 'Hot Lips' gaven. Haar intieme momenten werden uitgezonden naar het hele kamp nadat iemand een microfoon onder haar bed had geplaatst.

Sally Kellerman speelde Houlihan in de filmversie en Swit nam de rol over voor tv, waarbij hij haar uiteindelijk uitdiepte en tot een veel completer personage maakte. Haar seksualiteit werd gebagatelliseerd en in latere jaren werd ze niet eens meer "Hot Lips" genoemd.

Het groeiende bewustzijn van feminisme in de jaren 70 zorgde ervoor dat Houlihan transformeerde van karikatuur tot echt persoon. Deze verandering was echter vooral te danken aan Swits invloed op de scenarioschrijvers.

"Rond het tweede of derde jaar besloot ik haar te proberen te spelen als een echt persoon, op een intelligente manier, zelfs als dat betekende dat ik de grappen zou verpesten", vertelde Swit aan Suzy Kalter, auteur van "The Complete Book of 'MASH'".

Om het simpel te zeggen: ik heb elke traumatische verandering in haar leven overgenomen en behouden. Ik ben niet de volgende aflevering ingegaan alsof het een ander personage in een ander toneelstuk was. Ze was een personage in constante verandering; ze stopte nooit met ontwikkelen.

"MASH" was geen instant hit. De serie eindigde zijn eerste seizoen op de 46e plaats van de 75 tv-series, maar sleepte wel negen Emmy-nominaties in de wacht. Het werd beloond met een betere speeltijd voor het tweede seizoen, dat op zaterdagavond werd gecombineerd met "All in the Family", destijds de best bekeken serie op tv. Bij de Emmy's van 1974 werd de serie gekroond tot beste komedie, en Alda won de prijs voor beste komische acteur.

De serie overleefde ook ondanks de wisselingen in de cast. Naast Swit en Alda speelden Wayne Rogers, McLean Stevenson, Larry Linville en Gary Burghoff in het eerste seizoen. Harry Morgan, Mike Farrell en David Ogden Stiers zouden later worden toegevoegd, terwijl Jamie Farr en William Christopher meer rollen kregen.

"Loretta Swits vertolking van Margaret 'Hot Lips' Houlihan was baanbrekend – ze bracht hart, humor en kracht in een van de meest duurzame rollen in de televisiecomedy. Haar talent reikte veel verder dan dat iconische personage, met veelgeprezen werk op zowel het toneel als het scherm dat haar intelligentie, veelzijdigheid en passie toonde", aldus Journey Gunderson, directeur van het National Comedy Center, in een verklaring.

Swit verscheen in alle afleveringen van de serie, op elf na, bijna vier keer zo lang als de Koreaanse Oorlog zelf, en behandelde thema's als PTSS, seksisme en racisme. Swit pleitte voor een betere representatie van vrouwen.

"Een van de dingen die ik leuk vond, met Loretta's aanmoediging, was dat we elke keer dat ik de kans kreeg om voor haar personage te schrijven, afweken van de Hot Lips-kant en meer te weten kwamen over wie Margaret was. Ze werd meer een echt persoon", vertelde Alda in 2018 aan The Hollywood Reporter.

De serie eindigde op een vrolijke noot voor Houlihan, die in de finale een groot deel van de tijd twijfelt of ze naar Tokio of België wil voor haar volgende buitenlandse post. Uiteindelijk kiest ze ervoor om terug te keren naar Amerika en in een ziekenhuis te werken, daarbij verwijzend naar haar vader – een beroepsmilitair.

Swit was het er persoonlijk niet mee eens dat dit de juiste beslissing was voor een militair ingestelde functionaris: "Ik vond dat niet de juiste beslissing voor mijn Margaret", vertelde ze in 2023 aan Yahoo Entertainment. "Ik denk dat haar volgende stap Vietnam was. Dus ik was het daar niet mee eens, maar dat was wel wat ze van haar verwachtten."

Maar de actrice mocht wel de toespraak schrijven die Houlihan op hun laatste avond samen met haar collega-verpleegkundigen houdt, waarin ze zegt: "Het was een eer en een voorrecht om met jullie te hebben samengewerkt. En ik ben er heel, heel trots op jullie gekend te hebben."

"Ik was helemaal in beslag genomen door het schrijven daarvan. En ik krijg nog steeds brieven van vrouwen over de hele wereld die dankzij Margaret Houlihan verpleegster zijn geworden. Zo'n bijdrage aan iemands leven leveren is bijzonder", vertelde ze aan Yahoo Entertainment.

Tijdens haar carrière had Houlihan een affaire met Hawkeye's tegenspeler, de onhandige Frank Burns, gespeeld door Linville in de tv-versie. In seizoen 5 keert Houlihan terug van een verblijf in Tokio, waar ze verloofd is met een knappe luitenant-kolonel. Swit zegt dat zij bij de schrijvers heeft gepleit voor een verhaallijn waar zij voor heeft gepleit.

Ik zei tegen ze: 'Kun je je voorstellen hoe leuk jullie het met Larry zullen hebben als ik terugkom in de stad en hem vertel dat ik verloofd ben? Hij rukt de deuren van de eettent eraf!' En dat is precies wat ze hem lieten doen. Dus we waren het er allemaal over eens.

Tegen het einde voelde Swit de verleiding om de serie te verlaten. Ze speelde de rol van Chris Cagney in de televisiefilm "Cagney & Lacey" uit 1981 en kreeg de rol aangeboden toen de serie in het voorjaar van 1982 werd opgenomen als midseason-serie. Maar de producers stonden erop dat ze de laatste twee seizoenen bij "MASH" zou blijven.

Swit vertelde The Florida Times-Union in 2010 dat ze misschien toch bij "MASH" was gebleven. "Je kunt niet anders dan beter worden als acteur als je met zulke scripts werkt," zei ze. "Als je in zo'n literaire rol zit, nou, dan zijn we verwend."

In 2022 keek James Poniewozik, hoofdtelevisiecriticus van The New York Times, terug op de serie en zei dat deze het goed had gedaan: "De mix van dolle komedie en pikdonker drama – waarbij de lachbuien de serieuze kant van de zaak versterken, en andersom – is herkenbaar in de hedendaagse dramedy's, van 'Better Things' tot 'Barry', die zich in de DMZ tussen lachen en verdriet bewegen."

Na de tv-serie werd Swit een uitgesproken dierenwelzijnsactiviste. Ze verkocht SwitHeart-parfum en haar memoires via haar officiële website, waarvan de opbrengsten naar verschillende non-profitorganisaties gingen die zich inzetten voor dieren.

In 1983 trouwde ze met acteur Dennis Holahan, die ze ontmoette toen hij een gastrol had in "MASH". Ze scheidden in 1995.

Swit werd geboren in Passaic, New Jersey en was de dochter van Poolse immigranten. Ze schreef zich in bij de American Academy of Dramatic Arts en betaalde jarenlang haar contributie met tournees.

In 1969 arriveerde ze in Hollywood en was al snel te zien in series als "Gunsmoke", "Hawaii Five-O", "Mission Impossible" en "Bonanza". In 1972 kreeg ze haar grote doorbraak toen ze werd gevraagd auditie te doen voor de rol van "Hot Lips".

Ze keerde regelmatig terug naar het theater en speelde in 1975 op Broadway in "Same Time, Next Year" en in 1986 in "The Mystery of Edwin Drood". In 2010 speelde ze in "Amorous Crossing", een romantische komedie, bij Alhambra Theatre & Dining en in 2003 in de productie van "Mame" van North Carolina Theatre.

___

Mark Kennedy is te vinden op http://twitter.com/KennedyTwits