Zo werden de Catalaanse slavenhandelaren rijk

Spanje was het laatste Europese land dat in 1886 de slavernij in Cuba verbood, destijds een kolonie. En niet alleen dat. Het speelde ook een belangrijke rol in de sinistere en lucratieve geschiedenis van mensenhandel, een praktijk die duurde van de 15e tot de 19e eeuw en die het op de vierde plaats zette van de wereldmachten die slaven hielden, na Portugal, Engeland en Frankrijk. En toch is slavernij, in tegenstelling tot andere landen die hun koloniale verleden al lang opnieuw onderzoeken, nog steeds een van de donkerste en meest verzwegen hoofdstukken uit onze geschiedenis. Het bewijs hiervoor is dat er de laatste jaren veel academisch onderzoek is gedaan en veel historici proberen deze leemte op te vullen. Tot nu toe was dit onderwerp echter alleen te zien in een tentoonstelling waarin de namen en achternamen van de slavenhandelaren, in dit geval Catalanen, worden genoemd. Er wordt uitgelegd waar ze woonden en waar hun rijkdom vandaan kwam, hoe ze mensen in Afrika ontvoerden en ze vervolgens als slaven naar Amerika brachten en hoe ze ze daar als arbeidskrachten gebruikten in suikerfabrieken, de landgoederen waar suikerriet werd gemalen en verwerkt tot suiker en sterke drank.

De tentoonstelling is al vanaf de titel The Infamy een intentieverklaring. De Catalaanse deelname aan de koloniale slavernij zal volgens Enric Garcia Domingo, directeur van het Museu Marítim, waar het tot 5 oktober wordt tentoongesteld, tot debat leiden en sommige families ongemakkelijk maken. “Maar het doel is niet om zichzelf te geselen of om vergiffenis te vragen, maar om een ​​geschiedenis uit te leggen waar we al generaties lang niet over willen praten, die geheim is gehouden en nog steeds taboe is.”

"Het doel is niet om jezelf te kastijden of om vergiffenis te vragen, maar om een ​​verhaal te vertellen dat geheim is gehouden en nog steeds taboe is", aldus Enric Garcia.

“Het was ons al lang een doorn in het oog, maar soms is het niet genoeg om dingen te willen doen” en in ieder geval, zo merkt hij op, komt het op een moment dat “ze proberen de geschiedenis te verdoezelen, te veranderen, te verbergen en de donkerste delen te rechtvaardigen. Die uitspraken horen we zo vaak, zoals 'Nou ja, dat was normaal, in die tijd leefden mensen in slavernij en hadden ze slaven'. Nou nee. De tijd dat musea neutraal moesten zijn, is voorbij. Wij kiezen partij, ja. Tegen slavernij, tegen uitbuiting van mensen en tegen racisme.”

De opkomst van de slavenhandel door Catalaanse handelaren (ook Baskische, Cantabrische en Andalusische) vond plaats in de 19e eeuw, nadat het Verenigd Koninkrijk deze praktijk in 1807 verbood (de Verenigde Staten deden hetzelfde een jaar later). “Tot dan toe waren het de Britten die de handel hadden gemonopoliseerd, maar zodra ze het verboden, ontstond er een maas in de wet, een commerciële kans, en toen waren het in feite de Catalaanse, Spaanse en Portugese zeelieden die de handel betraden en er illegaal veertig jaar mee doorgingen,” legt Antoni Tortajada uit, auteur van het script voor de tentoonstelling, die het wetenschappelijk advies kreeg van Martín Rodrigo, professor aan de Pompeu Fabra Universiteit en auteur van Negreros y esclavos. Barcelona en de Atlantische slavernij (16e-19e eeuw). De belangrijkste bestemming was Cuba, een eiland waar alleen al uit Spanje 600.000 slaven aankwamen.

Josep Carbó, uit Sant Feliu de Guíxol; Agustí Cunill Sala, uit Lloret; Esteve Gatell Roig, uit Torredembarra; Josep i Pere Mas Roig uit Vilassar de Mar en Jaume Tintó Miralles uit Barcelona behoorden tot de kapiteins die in het geheim zeilschepen bestuurden die volgeladen waren met slaven. Ze probeerden de Britse vloot te ontwijken die hen met stoomboten achtervolgde, zoals blijkt uit enkele ex-voto's die deel uitmaken van de collecties van het museum.

Lees ook

Op de muren kunnen we ook de namen lezen van enkele reders die expedities organiseerden (Josep Canela Raventós, Isidre Inglada, Salvador Samà, Jaume Tintó Miralles, Jaume Torrents Serramalera, Jaume Vilardebó of Antonio López, een slavenhandelaar die een fortuin vergaarde met slavenhandel met Cuba en aan wie Ada Colau, haar verkiezingsbelofte nakomend, het standbeeld verwijderde dat hem eer bewees). Op een interactieve kaart kunnen we ook de huizen zien waarin ze woonden. López had bijvoorbeeld zijn residentie in het Palau Moja en Tomàs Ribalta verwierf het Palau Marc, beide tegenwoordig het hoofdkwartier van de afdeling Cultuur van de Generalitat. Daar is het nieuwe Barcelona geboren met geld dat is witgewassen uit de mensenhandel.

De tentoonstelling, waarvan het museografisch project is ontworpen door Ignasi Cristià, duikt in dit schandelijke verleden aan de hand van kaarten, gravures en foto's, zoals die van het Huis van de Slaven op het eiland Goreé in Senegal, vanwaar tienduizenden inheemsen naar Amerika vertrokken zonder ooit terug te keren in sombere pakhuizen. "Omdat de Engelsen de slavenhandelaren achtervolgden, moesten ze zo snel mogelijk weg en daarom creëerden ze dit soort concentratiekampen, waar ze opeengepakt werden, klaar om geladen te worden en snel afgevoerd te worden", zegt Mireia Mayolas, hoofd van de afdeling educatie, activiteiten en tentoonstellingen van het museum. Er zijn langs de hele Afrikaanse kust minstens een dozijn van dergelijke centra gedocumenteerd, die door Catalanen werden gerund. Na de reis konden ze aan het werk in de suikerfabrieken. Dit is de naam van de landgoederen waar met slaven uit Afrika en China suikerriet werd verwerkt.

Naast de historische feiten wijst de tentoonstelling op de gevolgen ervan: ‘racisme’, de neiging ‘om zwarte mensen af ​​te beelden als intellectueel beperkt of belachelijk gemaakt’, waaraan commerciële producten als Conguitos of Cola Cao en culturele tijdschriften als En Patufet deelnamen. Tot slot doet de in Guinee geboren filmmaker Sally Fenauy in de video A Story of Reconciliation een beroep op gedeelde verantwoordelijkheid. “De mensen die deelnamen aan dit verhaal waren mensen, die in hun tijd leefden. Wij zijn mensen die in onze tijd leven, en in zekere zin is het aan ons om ons steentje bij te dragen om dit verhaal te veranderen,” reflecteert hij.