Turkmenistan, de poorten van de hel zullen gesloten zijn. Milieuramp en attractie: de geschiedenis ervan.

Diep in het zand van het Karakumgebergte in Turkmenistan likken schuchtere vlammen de wanden van de "poorten van de hel". Na een halve eeuw van vuur moet de Darvaza-krater, die methaan uitstoot, een gas dat de opwarming van de aarde versnelt, eindelijk geblust worden. "Mijn man en ik besloten hierheen te komen nadat we de schokkende foto's van de Darvaza-vlammen online hadden gezien", vertelde een toerist uit Asjchabad, de hoofdstad van dit geïsoleerde land, aan Agence France Presse. Maar na een vijf uur durende rit over een hobbelige woestijnweg om de krater te bereiken, halverwege de hoofdstad en de op twee na grootste stad van Turkmenistan, Dasjoez, is de aanblik heel anders. "Ik ben een beetje teleurgesteld", geeft de dertigjarige toe.

Toeristen en teleurgestelde verwachtingen

Vóór haar, in plaats van de gehoopte immense vuurkorf, laaiden vlammen op uit een krater met een diameter van 70 meter en een diepte van 20 meter. Volgens zeldzame wetenschappelijke rapporten blijft Darvaza's bijdrage aan de enorme methaanuitstoot van Turkmenistan marginaal, maar de krater is een symbool van een milieuramp. Terwijl de Turkmeense autoriteiten alle informatie geheim houden, hebben satellieten onthuld dat Turkmenistan het wereldrecord heeft voor het aantal supermethaanlekken (of enorme lekken) in 2024, aldus het Internationaal Energieagentschap (IEA).

Volgens onderzoekers is methaan, dat veel meer bijdraagt aan de opwarming van de aarde dan CO2, verantwoordelijk voor ongeveer 30% van de opwarming van de aarde sinds de Industriële Revolutie, terwijl de Verenigde Staten en China qua volume de grootste uitstoters blijven. Turkmenistan belooft: deze "poorten van de hel", bijgenaamd de "Karakum-gloed", zullen binnenkort verdwijnen.

De sluitingsbevel geldt voor 2022

In 2022 gaf de almachtige leider Gurbanguly Berdymukhamedov opdracht de krater te sluiten, omdat deze "enorme hoeveelheden gas een negatieve impact hebben op het milieu en de gezondheid van de omringende bevolking". In dit land, waarvan de economie draait op zijn immense gasreserves, is dit besluit ook een budgettaire kwestie. "Waardevolle grondstoffen gaan verloren. De export ervan zou aanzienlijke winsten kunnen opleveren en bijdragen aan het welzijn van onze bevolking", verklaarde het staatshoofd, bekend om zijn persoonlijkheidscultus.

In Turkmenistan, een van de meest gesloten landen ter wereld, waar Berdymukhamedovs wensen samenvallen met zijn eigen bevelen, moesten wetenschappers een oplossing vinden voor het probleem. "De intensiteit van de ongeordende verbranding in de krater is meer dan verdrievoudigd", zei Turkmengaz, een staatsbedrijf, in juni. Het bedrijf beweerde dat het "de gastoevoer had weten te beheersen, de gaswinning aanzienlijk had verhoogd en de intensiteit van de brand had verminderd".

De technische moeilijkheden

Maar het werk wordt gecompliceerd door de geologische eigenaardigheden van de woestijn, vertelde een Turkmengaz-specialist, die anoniem wilde blijven, aan AFP. "De Karakum-koolwaterstofafzettingen worden gekenmerkt door de aanwezigheid van een groot aantal dunne lagen, afgewisseld met dichte lagen die water bevatten", vatte hij samen. In plaats van een grote gasbel die gedoemd is om uitgeput te raken, "wordt de langdurige verbranding van de krater verklaard door de interactie tussen deze meerdere lagen", legde hij uit.

"Zodra de intensiteit van de gasstroom in de krater afneemt, zal het mogelijk zijn het krateroppervlak af te sluiten en zo ongecontroleerde gasemissies in de atmosfeer volledig te elimineren", meent de Turkmengaz-expert. Een bezoek aan de Turkmengaz-faciliteiten is echter onmogelijk zonder meerdere vergunningen, die AFP niet heeft ontvangen.

Wat de zeldzame gegevens van autoriteiten betreft, die zijn over het algemeen niet te verifiëren. De "poorten van de hel" gingen open in 1971, toen Sovjetgeologen die de rijke ondergrond van de Karakumwoestijn, een woestijn ter grootte van Duitsland, bestudeerden, per ongeluk in een gasbel boorden.

Hoe het is ontstaan en waarom

"Het boorplatform stortte ondergronds in. De ongecontroleerde gasuitstoot dreigde de bevolking en dieren te vergiftigen", vertelde Anatoly Bushmakin, een 90-jarige Turkmeense wetenschapper, aan AFP. "Geologen besloten het in brand te steken in de hoop dat het snel zou doven. Maar de krater brandt nog steeds", vervolgde Bushmakin, in de overtuiging dat dit incident wetenschappers in ieder geval "in staat heeft gesteld de vooruitzichten voor gaswinning in dit gebied met extreme precisie te beoordelen."

Maar het sluiten van Darvaza brengt de ontluikende lokale toeristenindustrie in gevaar. Deze met zand bedekte stad heeft vrijwel geen toeristische trekpleisters en kampt met problemen vergeleken met de omliggende steden. En voor het handjevol buitenlanders dat erin geslaagd is een visum te bemachtigen voor een bezoek aan dit gesloten en zwaarbewaakte land, staat deze plek bovenaan de lijst. "Het is geen geheim dat de meeste buitenlandse toeristen naar Turkmenistan komen om dit wonder te bewonderen", vertelde Ovez Muradov, medewerker van een lokaal reisbureau, aan AFP. "Als Darvaza helemaal zou ophouden met branden, zouden veel reisbureaus winst verliezen."