Over de natuur gesproken: over libellen en juffers: een nadere blik op hun paringsgewoonten
Dit is een column waar ik al weken mee bezig ben. Ik was even afgeleid door mijn verhaal over de exuvia, maar nu ben ik klaar om me te verdiepen in de details van de levensgeschiedenis van libellen en juffers (leden van de taxonomische orde Odonata). Vandaag presenteer ik jullie een foto die het paringsproces van deze groep perfect weergeeft. Het ziet er in het begin vreemd uit, maar naarmate we wat details invullen, begint het allemaal te kloppen.
Voordat ik verder ga, moet u begrijpen dat ik voor deze column extreem duidelijke taal zal gebruiken. De wereld van insecten in het algemeen, en van libellen in het bijzonder, zit vol met zulke technisch jargon dat het afleidt van het vertellen van een verhaal. Hier zijn bijvoorbeeld een paar anatomische termen die gebruikt worden om de koppen van libellen te beschrijven: prothorax, occipitale stekel, occiput, ocelli, vertex, fons, postclypeus, anteclepeus en labrum. Dat is wel genoeg!
Wat we op de foto van vandaag zien, is een paartje scharlakenrode waterjuffers (Enallagma pictum) in een positie die bekendstaat als "tandemverbinding". Deze specifieke houding is een vereiste voor de anatomie van libellen en de aard van hun leefgebieden. Alle soorten Odonata hebben een achterlijf met 10 segmenten. De familie die we kennen als libellen is zwaarder en dikker, terwijl de familie die we kennen als juffers (hier afgebeeld) veel lichter en slanker is. Beide geslachten hebben genitale openingen onder hun achterlijf ter hoogte van het negende segment, wat een grote uitdaging vormt. Hoe krijgen de leden van een paartje alles goed op één lijn?
Nou, de ondraaglijk subtiele verschillen in de exacte geometrie van de koppen van elke soort spelen hierbij een rol. Aan het einde van het 10e (en laatste) segment van het achterlijf hebben mannetjes speciale klemmen die zich aan de koppen van de vrouwtjes van hun soort kunnen vastklemmen. Maar voordat ze samen vastklemmen, brengen de mannetjes hun sperma over naar een "secundaire genitaliën" aan de basis van hun derde achterlijfsegment.
Het mannetje klemt zich vast aan het vrouwtje en draagt vervolgens haar hele lichaamsgewicht, terwijl zij haar achterlijf onder hem krult. Op die manier komt de genitale opening van haar negende segment in contact met de secundaire genitaliën van het mannetje en kan het sperma bij haar worden ingebracht.
Het paartje blauwborstjes op deze foto is waarschijnlijk net begonnen aan hun tandemverbinding. De plek in het landschap waar dit gebeurt, staat charmant bekend als "de ontmoetingsplaats", en voor de blauwborstjes betekent dit boven het water van een vijver waar waterlelies te vinden zijn. De kromming in het achterlijf van het vrouwtje toont de segmentatie waar ik het over had en je zou je moeten kunnen voorstellen dat ze onder het mannetje reikt.
Je kunt je ook voorstellen dat ze dit flexibele achterlijf gebruikt om eitjes in het water te leggen. Zodra de eitjes loskomen, drijven ze meestal naar de bodem en beginnen ze zich te ontwikkelen. Bij kleinere soorten die in warmere, zuidelijke streken van Noord-Amerika leven, kan dit slechts een paar weken duren. Grotere soorten die in koudere, noordelijke streken leven, kunnen er meerdere jaren over doen. In deze "nimf"-vorm zijn de insecten volledig aquatisch en ademen ze met kieuwen die zich in hun achterlijf bevinden of aan hun achterwerk hangen. In het eerste geval wordt water in en uit het achterlijf getrokken op dezelfde manier als een blaasbalg lucht verplaatst. Dit geeft de nimfen ook de mogelijkheid om plotseling al het water in één keer uit te stoten, wat leidt tot een "jet"-voortstuwing; een handige manier om aan roofdieren te ontsnappen.
Het is goed om te weten dat zowel de nimfen als de volwassen exemplaren pure carnivoren zijn. De volwassen exemplaren jagen op andere vliegende insecten, terwijl de nimfen zich over het algemeen beperken tot waterinsecten. De grootste nimfen van sommige van de grootste soorten kunnen echter ook kleine vissen, kikkervisjes en zelfs salamanders eten; eigenlijk alles wat ze maar kunnen eten. Nadat de nimf voldoende tijd heeft gehad om tot volle wasdom te groeien, zal hij uit het water komen en voor de laatste keer vervellen. Dit brengt ons bij de exuvium die in de column van vorige week aan bod kwam, dus daar ga ik deze week niet verder op in.
Nog één ding voordat ik afsluit: de naam "bluet". In mijn bibliotheek heb ik een prachtige veldgids: "Dragonflies and Damselflies of the East" van Dennis Paulson. In deze gids staan 36 soorten waterjuffers die "American bluets" worden genoemd, omdat de meeste blauw zijn. Sommige zijn minuscuul, terwijl andere worden beschreven als middelgroot, maar ze zijn allemaal erg slank en delicaat van uiterlijk. Bij de meeste soorten hebben de mannetjes een bepaalde blauwtint, variërend van donker, primair blauw tot licht, poederblauw. Maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen, zoals de scharlaken bluet. Het mannetje is rood en het vrouwtje oranje. Alleen als ze samen voorkomen, kun je er redelijk zeker van zijn dat ze tot dezelfde soort behoren.
Dus hier is je volgende missie: zoek een meer of een vijver waar je dicht bij de waterkant kunt komen. Neem vervolgens de tijd om rustig te zitten en je volledige aandacht te geven aan eventuele libellen of waterjuffers in de buurt. Mannetjes zullen een groot deel van hun tijd besteden aan het zoeken naar vrouwtjes (de officiële term is "seksuele patrouille") en ze zullen daarbij open en opvallend aanwezig zijn.
Zolang je heel stil blijft, is de kans groot dat de mannetjes allerlei acrobatische toeren boven het wateroppervlak uithalen en je misschien zelfs een paartje tegelijk kunt spotten. Ze zijn er nu en je hoeft alleen maar op zoek te gaan.
Bill Danielson is al 28 jaar professioneel schrijver en natuurfotograaf. Hij heeft gewerkt voor de National Park Service, de US Forest Service, de Nature Conservancy en de Massachusetts State Parks en geeft momenteel les in biologie en natuurkunde op middelbare scholen. Bezoek voor meer informatie zijn website: www.speakingofnature.com of bezoek Speaking of Nature op Facebook.
Daily Hampshire Gazette
